Anais Nin

Wywiad z biografką Anais Nin – Deirdre Bair

16 lipca, 2009 at 11:36 am (Anais Nin, Droga Redakcjo!, Dzienniki, Książki)

Zamieszczam wywiad z Deirdre Bair, która w 1995 wydała biografię Anais pt. Anais Nin: A Biography (niestety na razie nie do kupienia w Polsce, ale można ją znaleźć np. na amazonie), . Znalazłam go na stronie salon.com i postanowiłam go przetłumaczyć, ponieważ wydał mi się ciekawy. Autorka przyznaje, że nie zamierzała zdemaskować Nin i udowodnić, że była ona tylko oszustką, przedstawiającą siebie w lepszym świetle. Bair zaakceptowała wszystkie kłamstwa Nin i postanowiła opisać je w kontekście całego życia pisarki.

Wydaje się, że z innej perspektywy patrzyła na Anais jej inna biografka, Noel Riley Fitch. Polskie wydanie jej książki, Życie erotyczne Anais Nin, wydawca reklamował jako obalające mit Nin i ukazujące jej prawdziwe oblicze. Ja nie odniosłam takiego wrażenia, ale może dlatego, że w polskiej wersji zabrakło przypisów z komentarzami autorki (zapewne na temat postępowania Anais i przedstawiających prawdziwe fakty).

Deirdre Bair przyjęła znacznie łagodniejszą, choć momentami oceniającą postawę. Jednak jej ocena nie jest zbyt surowa, a książka Bair to cenna pozycja w biblioteczce miłośników Anais :-)

By CYNTHIA JOYCE

Kiedy Deirdre Bair, badaczka literatury i dziennikarka, zaczynała studia nad życiem Anais Nin, jej wiedza na temat słynnej pamiętnikarki i pisarki literatury erotycznej była niewielka i dotyczyła tylko najbardziej znanych faktów. Jednak po przestudiowaniu ponad 250 000 ręcznie zapisanych stron pamiętnika Nin oraz po przeprowadzeniu niezliczonych rozmów z tymi, którzy znali pisarkę, Bair stworzyła obraz Anais Nin znacznie różniący się od tego, jaki pojawia się w samym dzienniku.

W „Anais Nin: A Biography”, która przyniosła Bair drugą już National Book Award w dziedzinie biografii (pierwszą dostała w 1981 za biografię Samuela Becketta) i niedawno została wydana przez Penguin w formie paperback, Bair ujawnia, że znaczna część życia Nin koncentrowała się na kazirodczej relacji z ojcem, z którym miała romans we wczesnych latach trzydziestych XX wieku. Z drugiej strony stwierdza też, że chociaż Nin nie była tak niezależną kobietą, jak sama siebie przedstawiała, to jednak była „świetlanym przykładem modernistycznej maksymy ‘Make it new’ (Zrób to na nowo), na tyle przewidującą by zawsze być tam, gdzie rzeczy świeże, ekscytujące, a często kontrowersyjne”.

W San Francisco, na jednym z serii odczytów, Bair rozmawia z Salonem na temat wyjątkowego miejsca Nin w historii dwudziestowiecznej kultury, o tym, dlaczego zaistniała w dziedzinie wspomnień i erotyki, ale w innych gatunkach literackich już nie, i wreszcie w jaki sposób biografowie powinni podchodzić do ujawniania faktów z życia osobistego ludzi, o których piszą.

Po napisaniu biografii dwóch z najważniejszych postaci kultury i literatury, Simone de Beauvoir i Samuela Becketta, wybrała Pani Anais Nin – wbrew radom większości kolegów i pomimo tego, że sama nazwała Pani Nin „największą z najmniejszych pisarek”. Dlaczego?

Tak naprawdę to nie było wbrew ich radom. Być może byli zaskoczeni i sugerowali, że Nin i ja to niezbyt dobrana para. Wybrałam ją, ponieważ kończyłam właśnie biografię Simone de Beauvoir i czytając wielokrotnie jej wspomnienia byłam zafascynowana pomysłem jak, dlaczego i jakie kobiety piszą o sobie samych. Na początku myślałam o napisaniu artykułu, może kolumny poświęconej kobietom lub czegoś w tym stylu. Następnie zapoznałam się z kilkoma dziennikami, ale tylko pobieżnie, nie czytałam tego zbyt dokładnie.

Cały czas myślałam o życiorysach, które kobiety przelały na papier i o tym, czy zrobiły to dla siebie, na użytek prywatny, czy raczej zawsze miały na uwadze to, że ich wspomnienia będą czytane przez innych, albo czy piszą to dla potomności. Wszystkie te pytania pojawiły się w czasie, gdy wielu ludzi wspominało przy mnie Anais Nin lub zadawało pytania na jej temat. Nagle pomyślałam, że zamiast artykułu czy pracy krytycznej napiszę biografię, w której odpowiem na te wszystkie pytania, a Anais Nin będzie się do tego świetnie nadawać.

Dlaczego, według Pani, Nin została tak surowo potępiona za kłamstwa w swoim dzienniku?

Ktoś kiedyś powiedział, że  wspomnienia, pamiętnik, dziennik czy prywatne zapiski muszą być prawdziwe. To było przez okresem postmodernizmu, kiedy wszyscy stwierdziliśmy, że „nie ma prawdy, nie istnieje jedna prawda. Jest twoja prawda i moja prawda”. Więc kiedy dziennik Nin został opublikowany, kobiety w latach sześćdziesiątych, kiedy rodził się ruch feministyczny, czytały go i mówiły: „O mój Boże, ta kobieta miała naprawdę idealne życie. Sama podróżowała po świecie, żyła niezależnie, robiła co chciała, sama decydowała o swojej seksualności, pieniądzach, wszystkim. Wszystkie chcemy być Anais Nin.”

Wiele kobiet, które znam, odeszło od swoich partnerów, zmieniło tożsamość seksualną, po prostu całkowicie zmieniło swoje życie, i w wielu przypadkach naprawdę zniszczyło sobie życie. A potem stopniowo zaczęło wychodzić na jaw, że Nin miała nie jednego męża, ale dwóch i jeden z nich był nieprawdopodobnie bogaty i to on płacił za wszystko. Ona nigdy tak naprawdę nie robiła nic sama, zawsze otaczali ją ludzie, dzięki którym była bezpieczna. Tylu ludzi odwróciło się od niej, ponieważ w dziennik nie opisywał prawdy. Ludzie nie potrafili przyznać, że wspomnienia i dziennik mogą być wersją czyjegoś życia, opisanego w taki sposób, aby zostało poznane i odebrane tak, jak piszący chciał. Byli na nią źli. Myślę, że Nin była tak naprawdę jedną z pierwszych, trzydzieści czy czterdzieści lat temu, których atakowano za to, że nie mówiła prawdy. I nagle dążenie do prawdy stało się najważniejsze i wszyscy badacze piszący biografie mogli triumfować: „Ha! Robert Frost był kłamcą! Fitzgerald był kłamcą! Wszyscy byli kłamcami, nie mówili prawdy!”.

No dobrze, ale co z twórczością? Czy możemy oceniać twórczość? Dlaczego żądamy, aby życie innych ludzi było idealne? Dlaczego oni nie mogą być normalnymi ludźmi, jak my?

Dlatego to ja powiedziałam: “Ja nie mam problem z twoja wersją rzeczywistości; jeżeli chcesz opowiedzieć to w ten sposób – dobrze. Nie zamierzam grozić ci palcem i mówić ‘ty niegrzeczna, okropna kłamczucho’. Ok, skłamałaś, a ja opiszę to w pełnym kontekście.”

Biorąc pod uwagę obecny literacki klimat, gdzie tyle fikcji literackiej opiera się na domniemanych wspomnieniach – czy Nin miałaby całkowicie inne doświadczenia, gdyby pisała teraz?

Gdyby dzisiaj żyła, jej dziennik zostałby wydany dużo wcześniej i dużo łatwiej. W latach pięćdziesiątych wszyscy bali się cenzury – od 1940 do 1960 kiedy „Kochanek Lady Chatterley” (autorstwa D. H. Lawrence’a), dzisiaj to raczej łagodna powieść, był zakazany. Książka „Buszujący w zbożu” (J.D. Sallingera) była nieprzyzwoita. Trzeba się odnaleźć w kontekście historycznym i zdać sobie sprawę, że w tamtych czasach dziennik szokował i nikt go nie chciał.

Dzisiaj Nin z łatwością mogłaby go opublikować, więc może nawet nie próbowałaby pisać fikcji, ponieważ pisanie dziennika było dla niej proste, podczas gdy pisanie fikcji przychodziło jej z trudem. Nigdy nie zrobiłaby tego skoku poza siebie, w świat czystej fikcji. Jej materiałem do pisania była ona sama, jednak nigdy nie była w stanie przemienić „swojego ja” w całkowicie „inne ja”, w inną jednostkę.

Ale największy sukces komercyjny, przynajmniej za życia, odniosła dzięki opowiadaniom erotycznym. Być może to właśnie była jej najlepsza beletrystyka?

Prawdopodobnie tak, z wielu powodów. Po pierwsze dlatego, że pisała je na zamówienie. Powiedziano jej, żeby „się pozbyła całej poezji, to mają być tylko opisy seksu, nic więcej”. Pisała je bardzo szybko dla pieniędzy, więc nie mogła wpaść w tę samą pułapkę, co przy próbach pisania własnej prozy, przeskakując w czystą kreatywność, której wymaga beletrystyka. Z pewnością większość pisarzy czerpie motywy z własnego życia, z życia ludzi wokół nich i przerabia je w formę fikcji literackiej, ale udaje im się stworzyć przy tym sztukę.

A Nin nigdy się to nie udało?

Nin zawsze tak się obawiała zdemaskowania swoich grzeszków, że nigdy nie była w stanie tego zrobić. Natomiast pisząc erotykę była pewna, że opowiadania lądują w rękach prywatnego kolekcjonera i nigdy już nie ujrzą światła dziennego. Po prostu siedziała przy maszynie do pisania i produkowała je jedno za drugim. I tyle.

Czy uznaje Pani jej opowiadania erotyczne za literaturę?

Jak najbardziej. Moja przyjaciółka, Michele Slung, która jest swego rodzaju ekspertką w dziedzinie pornografii i erotyki, uznaje erotyki Nin za najlepszy przykład kobiecej literatury erotycznej. Jest to również tak naprawdę pierwszy raz, kiedy kobieta była w stanie wyrazić kontrolę nad swoją seksualnością w tak lirycznej i pięknej formie. Czytałam opowiadania Nin, jak również inne erotyki, ale liczę na weryfikację tej opinii przez ekspertów. Sama ją podzielam.

Film „Henry i June”, opowiadający o relacji pomiędzy Anais Nin, Henrym Millerem i jego żoną June, został oparty na dzienniku Nin, jednak przedstawia obraz zupełnie inny niż ten oferowany przez Panią.

Byłam pod wrażeniem w jaki sposób reżyser (Philip Kaufman) zdołał przenieść na ekran wydarzenia  i rozmowy, jakie Nin opisała w dzienniku.

Jednak dwa fakty zostały całkowicie źle pokazane i należy je wyjaśnić. Po pierwsze Anais Nin nigdy nie miała kontaktu seksualnego z June Miller. Pierwsze lesbijskie doświadczenie Anais Nin miało miejsce podczas orgii w latach czterdziestych w Nowym Jorku i nie podobało się Anais. Po tym wydarzeniu Nin nigdy już nie miała kontaktów seksualnych z kobietami.

Po drugie Hugh Guiler, jej mąż, nie był tym błaznem, idiotą, rogaczem, głupim mężczyzną, jakim przedstawił go Kaufman w swoim filmie. Hugh Guiler był bardzo wrażliwym, wyrafinowanym mężczyzną, który wiedział o wszystkim, ale po prostu nie chciał tego widzieć. Tak więc poza tymi dwoma faktami wszystko inne w filmie było bardzo dokładnie oddane.

Czy uważa Pani, że Nin była zdecydowanie ważniejszą postacią dla kultury niż pisarką?

Myślę, że z biegiem czasu dziennik stanie się ważnym historycznym dokumentem, ponieważ ludzie w XXI i XXII wieku będą chcieli wiedzieć, kim byliśmy i jak żyliśmy. W dzienniku Anais Nin odnajdą ogromną dawkę kultury i informacji.

Myślę, że dziennik stanie się swego rodzaju przyczynkiem do historii do XX wieku, zaczynając od lat dwudziestych, kiedy Nin mówi o tym, jak ważny był magazyn Delineator (bardzo ważna na początku XX wieku publikacja), następnie w latach dwudziestych T.S. Eliot i jego „Prufrock” czy Joyce i „Ulisses” oraz lata trzydzieste, w których zapisał się D.H. Lawrence, a także dużo, dużo więcej informacji. Wszystko, co się liczyło w każdej dekadzie XX wieku, Nin dokładnie opisywała.

Czy Pani jako pierwsza dokładnie zbadała relacje Nin z jej ojcem?

Tak. Miałam przeczucie, że odkryję kazirodztwo i rozmawiałam o tym szczegółowo z jej bratem Joaquinem zanim natknęłam się na to w dzienniku, a także kiedy już, gdy to odkryłam. Rozmawiałam również z jej siostrzenicą, która jest prawniczką w San Francisco i córką zmarłego brata Nin, Thorvalda.

Jestem członkinią Nowojorskiego Instytutu Nauk Humanistycznych (New York Institute for the Humanities), swego rodzaju think tank. Od lat prowadzone jest tam seminarium z udziałem ośmiu czy dziewięciu kobiet panelistek z różnych ruchów, od Freuda przez Junga do Melanie Klein, które specjalizują się w różnych rodzajach przemocy wobec kobiet. Poprosiłam je o przeczytanie fragmentu z dziennika Nin. Dałam im go na seminarium, ponieważ nie chciałam, aby się dostał w niepowołane ręce.

Obserwowałam je podczas czytania i zauważyłam, że z trudem łapały powietrze. Wszystkie podkreślały te same fragmenty i kiedy zaczęła się dyskusja, powiedziały: „Boże! Ten język to klasyczny opis kazirodztwa dorosłych osób. To klasyczne rozdzielenie rodzica i dziecka w bardzo wczesnym wieku, którzy spotykają się jako dorośli i dopuszczają się kazirodztwa, ale jest to romans, a nie przypadek molestowania. Fragment, który napisała, mógłby się znaleźć w każdym podręczniku.”

Miałam tylko jej pisaną wersję, nie miałam wersji jej ojca. Ale mam listy, w których kubańscy członkowie rodziny mówią, że „Anais wydaje książkę pod okropnym tytułem Dom kazirodztwa (House of Incest), co zbulwersowało jej ojca”. Przypisywali to jej złym manierom i odwróceniu się od korzeni, tymczasem ojciec Anais był śmiertelnie przerażony, że opisała w książce ich romans.

Czy fakt, że Nin nie żyła, kiedy pisała Pani książkę, dawał Pani poczucie swobody w ocenianiu jej charakteru?

Szczerze mówiąc, nie. Kiedy pisałam biografię Becketta, byłam świadoma, że pewne aspekty jego życia – życie w Dublinie, związek z matką, jego analiza – były sprawami prywatnymi i nie powinny zostać przelane na papier. Wiedziałam jednak, że jako badaczka jestem odpowiedzialna za opisanie tych rzeczy, ponieważ nieustannie pojawiają się w jego twórczości. Zrobiłam to z wielką trwogą; bałam się, że cały świat obróci się przeciw mnie, wziąwszy mnie za plotkarę. Ale wiedziałam, że mam obowiązek napisać o tych sprawach, więc to zrobiłam.

Tak samo było z Simone de Beauvoir, która powtarzała mi na każdym etapie pracy: „Wiem, że zamierzasz napisać o tym i o tym” a ja odpowiadałam: „Tak, i zamierzam opisać to w ten sposób. Jeżeli pani się z tym nie zgadza, proszę poprawić teraz, ale jeśli ja się nie zgodzę z panią, i tak napiszę to po swojemu”.

Jednak najbardziej wzruszająca rzecz, jaka mi się przytrafiła w mojej karierze, jest związana z bratem Anais Nin, Joaquinem, uznanym muzykiem i muzykologiem mieszkającym w Berkeley, byłym kierownikiem wydziału muzyki na tamtejszym uniwersytecie. Kiedy wysłałam mu egzemplarz książki, napisał mi list: „A więc potwierdziła pani wszystkie potworne rzeczy, których dopuściła się moja siostra i które od dawna podejrzewałem. Ale opisała je pani w taki sposób, że pozwala mi to nadal ją kochać”.

Wywiad w oryginalnej wersji można znaleźć tutaj

Bezpośredni odnośnik Dodaj komentarz